20 y?l önce, 26 Aral?k'ta ?imdiye kadar kay?tlara geçmi? en büyük depremlerden biri meydana geldi. 9,1 büyüklü?ündeki sars?nt?n?n merkez üssü Sumatra Adas?'n?n bat?s?yd?. Deprem Hint Okyanusu etraf?ndaki topluluklar? tamamen silip süpüren dev bir tsunamiye neden oldu. Hem Hint Okyanusu tsunamisi hem de Noel tsunamisi diye adland?r?lan felaket, Birle?mi? Milletlere göre yakla??k 230 bin ki?inin ölümüne yol açt?. Ölenler aras?nda 9 bin yabanc? turist de vard?. Felaket 14 ayr? ülkede ölümlere neden oldu. Tsunami De?erlendirme Koalisyonu'nun yay?mlad??? verilere göre ise en az 275 bin ki?i ölürken, çok say?da ki?i de kayboldu. Ölümcül dalgalar Ölümcül tsunamiye dair ilk uyar? i?aretlerinden biri k?y? boyunca suyun çekilmesiydi. Sahil ve deniz yata??ndaki yüzlerce metrelik bir alan aç??a ç?kt?. Depremden 30 dakikadan k?sa süre sonra, dev dalgalar Kuzey Sumatra ve Hindistan'?n Nicobar Adalar?n? vurmaya ba?lad?. ?ki saat içinde dalgalar Hindistan'?n güneyine, Sri Lanka'ya ve Tayland'a ula?t?. Yedi saat içinde de Afrika Boynuzu bölgesini vurdu. Felaketin yol açt??? maddi hasar?n 10 milyar dolara yak?n oldu?u tahmin ediliyor. Tsunami nedir? Tsunami Japonca Tsu (liman) ve nami (dalga) kelimelerinin birle?iminden olu?uyor. Tsunami, depremden kaynaklanan enerjinin deniz yata??n? dikine birkaç metre yerinden oynat?p, yüzlerce kilometrekarelik alandaki suyu harekete geçirmesiyle olu?uyor. Birle?mi? Milletler tsunamileri "s?kl?kla sudan duvarlar gibi gözüken, k?y?lara sald?rabilen ve saatlerce tehlikeli olabilen dalgalar" diye tan?ml?yor. K?y?ya ilk ula?an dalga hep en büyü?ü olmayabiliyor. 2004'teki Hint Okyanusu tsunamisinde en büyük dalga ikincisiydi, 1964'teki Alaska tsunamisinde ise en büyük dalga dördüncüydü. Tsunamilere depremler, toprak kaymalar? ve yanarda? patlamalar? neden olabiliyor. Tsunami uyar?s? 1896 gibi erken bir dönemde, 22 binin üzerinde insan? öldüren Sanriku tsunamisinden sonra, tsunamileri sismik faaliyetlerle ilk ili?kilendirenler Japonlar oldu. 1923'te herhangi bir ülkede tsunami uyar?s? yapma teknolojisi yokken, sismolog ve Hawaii Volkan Rasathanesi'nin kurucusu Thomas Jaggar, Do?u Rusya'daki Kamçatka depreminden sonra tsunami ihtimalinden bahseden ilk bilim insan?yd?. 1941'de dünyan?n ilk tsunami erken uyar? sistemi Japonya'n?n Sendai kentinde kuruldu. ABD hükümetinin ilk Tsunami Alarm Merkezi, 1949'da Honolulu Jeomanyetik Rasathanesi'nde kuruldu. Daha sonra da Büyük Okyanus Tsunami Uyar? Merkezi'nin önemli bir parças?na dönü?tü. Ancak Hint Okyanusu bölgesindeki ülkelerin 2004'te uyar? sistemi veya k?y?larda ya?ayan tehdit alt?ndaki nüfusu tahliye edecek bir mekanizmas? yoktu. Hint Okyanusu Tsunami Uyar? ve Hasar Azaltma Sistemi, 28 ülkenin kat?l?m?yla 2005'te olu?turuldu ve 2011'de faal hale geldi. Bölgedeki birçok ülke ayr?ca, kendi tsunami uyar? sistemlerini devreye soktu.