?am'dan uçakla kaçt??? belirtilen Be?ar Esad, bir zamanlar Londra'da göz doktorlu?u e?itimi al?rken, 10 y?ldan uzun süredir devam eden kanl? iç sava?ta büyük yara alan ülkenin bask?c? liderine dönü?tü. Suriye lideri Be?ar Esad'?n ya?am?nda çok say?da belirleyici an var ama belki de bunlar?n en önemlisi, ya?ad??? yerden binlerce kilometre uzakl?ktaki bir trafik kazas?yd?. Be?ar Esad, ba?larda babas?n?n halefi olarak yeti?tirilmemi?ti. Suriye Cumhurba?kanl??? makam?na geli?ine giden yol, a?abeyi Basil'in 1994'lerin ba?lar?nda ?am yak?nlar?ndaki bir araba kazas?nda ölmesiyle aç?ld?. Be?ar Esad bu s?rada Londra'da göz hastal?klar? uzmanl??? e?itimi al?yordu. Basil'in ölümünden sonra, küçük karde?ini Suriye'de iktidara haz?rlama planlar? yap?ld?. Daha sonra, yüzbinlerce ki?inin ölümüne, milyonlarca ki?inin de evlerinden olan bir iç sava?ta liderlik yapt?. Peki, Be?ar Esad nas?l doktorluktan sava? suçlar?yla itham edilen, otoriter bir lidere dönü?tü? Babas?n?n miras? Be?ar Esad 1965'te Haf?s Esad ve Anisa Makluf'un çocu?u olarak dünyaya geldi. Do?du?u s?rada, Suriye, Orta Do?u ve ötesinde önemli geli?meler ya?an?yordu. Arap milliyetçili?i bölgedeki çok say?da ülkede bölgesel siyasete hakimdi ve Suriye'de bundan farkl? de?ildi. Baas Partisi, M?s?r ve Suriye aras?ndaki k?sa ömürlü (1958-1961) birle?menin ard?ndan iktidara geldi ve Arap milliyetçili?i söylemini yayd?. Dönemin ço?u Arap ülkesi gibi Suriye de bir demokrasi de?ildi ve çok partili seçimler yoktu. Esad ailesinin ba?l? oldu?u Alevi toplumu Suriye'deki en dezavantajl? gruplandard? ve bu zorluk nedeniyle çok say?da Alevi Suriye Ordusu'na kat?ld?. Haf?z Esad da bir subay ve Baas Partisi'nin s?k? bir destekçisi olarak ortaya ç?kt? ve 1966'da Savunma Bakan? oldu. Haf?z Esad gücü elinde toplamas?ndan sonra 1971'de Suriye Cumhurba?kan? oldu ve bu unvan? 2000 y?l?ndaki ölümüne dek ta??d?. Bu uzun iktidar dönemi, Suriye'de bir dizi askeri darbenin ya?and??? ba??ms?zl?k dönemine tezat olu?turuyordu. Haf?z Esad, ülkesini demir yumrukla yönetti, muhalefeti bast?rd? ve demokratik seçimleri reddetti. Ancak d?? politikada pragmatik bir çizgi izledi. Sovyetler Birli?i ile ittifak yaparken, 1991'deki Körfez Sava??'nda ABD öncülü?ündeki koalisyona kat?ld?. T?p e?itimi ve Londra Be?ar Esad, siyaset ve askerlikten uçak farkl? bir yol seçti. T?p alan?nda kariyer yapmaya karar verdi. ?am Üniversitesi'nden mezun olduktan sonra Londra'daki Western Göz Hastanesi'nde göz hastal?klar? uzmanl?? için 1992'de ?ngiltere'ye ta??nd?. 2018'deki BBC yap?m? "Tehlikeli bir Hanedan: Esadlar" adl? belgesle göre Be?ar Londra'da ya?am?n?n tad?n? ç?kartt?. ?ngiliz ?ark?c? Phil Collins'e hayrand? ve Bat?l? de?er yarg?lar?n? benimsedi. Be?ar, gelecekteki e?i Esma el Akhras ile Londra'da tan??t?. Esma King College'ta bilgisayar mühendisli?i okuyordu ve daha sonra bir yüksek lisans program? için Harvard Üniversitesine kabul edildi. Ancak ya?am?, k?sa süre sonra bamba?ka bir yola girecekti. Haf?z Esad'?n ikinci o?lu olarak, büyük oranda a?abeyi Basil'in gölgesi alt?nda kalm??t?. Basil'in Ocak 1994'teki ölümü Be?ar'?n ya?am?n?n yönünü çok de?i?tirdi. Derhal Londra'dan geri ça??r?ld? ve Suriye'nin bir sonraki lideri haline getirilmesine ba?land?. Be?ar orduya kat?ld? ve gelecekteki rolü için kamuoyunda imaj olu?turmaya ba?lad?. De?i?im hayalleri Haf?z Esad Haziran 2004'te öldü ve 34 ya??ndaki Be?ar, Suriye anayasas?ndaki 40 ya? gereklili?i de?i?tirildikten sonra ülkenin cumhurba?kan? oldu. Be?ar Esad, 2000 yaz?nda cumhurba?kanl???na yemin etti?i s?rada farkl? bir siyasi tondayd?. "?effafl?ktan, demokrasiden, kalk?nmadan, ça?da?la?madan, hesap verirlikten, kurumsal dü?ünceden" bahsediyordu. Cumhurba?kan? olduktan aylar sonra, Esma Akhras ile evlendi. Haf?z, Zein ve Kerim adl? üç çocuklar? var. Ba?ta, Be?ar Esad'?n siyasi reform ve medya özgürlü?ü söylemi Suriyeliler aras?nda umut yaratt?. Liderlik yöntemi ve Esma'n?n Bat?l? e?itiminin yeni bir dönemin i?areti gibi görülüyordu. Bu s?rada Suriye'de "?am Bahar?" diye bilinen bir medeni tart??ma ve ifade özgürlü?ü ortam? ya?and?. Fakat güvenlik güçleri 2001'de muhaliflere bask?, tutuklamalara geri döndü. Be?ar Esad, özel sektörün geli?mesini te?vik eden k?s?tl? ekonomik reformlara da gitti. Liderli?inin ilk y?llar?nda kuzeni Rami Makluf da büyüdü. Makluf büyük bir ekonomik imparatorluk kurdu. Irak ve Lübnan 2003'teki Irak Sava??, Be?ar Esad ve Bat?l? yönetimler aras?ndaki ili?kilerde büyük bir bozulmaya neden oldu. Suriye Cumhurba?kan?, Irak'?n ABD öncülü?ündeki i?galine kar??yd?. Baz? kesimler bu tutumu, Suriye'nin bölgede Amerikan müdahalelerinin bir sonraki hedefi olmas? korkusuyla aç?klad?. Aral?k 2003'te ABD, ?am'a çe?itli gerekçelerle ambargo uygulamaya ba?lad?. Gerekçelerin nedeni sadece Irak ile de?il, Suriye'nin Lübnan'daki varl???yla da ba?lant?l?yd?. ?ubat 2005'te bölgedeki ba?l?ca Suriye kar??tlar?ndan biri, eski Lübnan Ba?bakan? Refik Hariri ba?kent Beyrut'un merkezindeki ?iddetli bir patlamayla suikasta u?rat?ld?. Dikkatler h?zla Suriye ve müttefiklerine çevrildi. Lübnan'de büyük gösteriler yap?ld? ve ?am'a yönelik uluslararas? bask? art?r?ld?. Bu durum da Suriye'nin Lübnan'deki yakla??k 30 y?ll?k askeri varl???n?n sona ermesini beraberinde getirdi. Suçlamalara kar??n, Esad ve Lübnan'daki ba?l?ca müttefiki Hizbullah, süreki Hariri'nin ölürülmesiyle konusundaki iddialar? reddetti. Özel bir uluslararas? mahkeme bir Hizbullah üyesini 2020'de bu suçtan mahkum etti. 'Arap Bahar?' Be?ar Esad'?n iktidar?n?n ilk 10 y?l?nda Suriye'nin ?ran ile ili?kileri güçlendi, Katar ve Türkiye'yle ili?kiler de büyüdü. Ancak bu durum daha de?i?ecekti. Riyad'?n ba?ta genç cumhurba?kan?na verdi?i deste?e kar??n, Suudi Arabistan ile ili?kiler ini?li ç?k??l?yd?. Be?ar Esad genel olarak d?? politikada babas?n?n izlerini takip etti, do?rudan askeri çat??malardan kaç?n?rken, dikkatli manevralar yapt?. ?ktidardaki 10 y?ldan sonra, muhalif sesler bast?r?lmaya devam edilirken Esad'?n yönetimi otoriter olarak tan?mlanabilirdi. Aral?k 2010'da e?i Esma Esad Vogue dergisine bir söyle?i verdi ve evlerinin "demokratik" yönetildi?ini söyledi. Ayn? gün Tunuslu seyyar sebze sat?c?s? Muhammed Bouazizi, bir kad?n polisin kendisine tokat atmas?ndan sonra kendini yakt? ve Tunus'ta, Devlet Ba?kan? Zin El Abidin Binali'nin devrilmesiyle sonuçlanan halk ayaklanmas?n? ba?latt?. Tunus'taki ayaklanma, beklenmedik bir ?ekilde Arap dünyas?nda devrim hareketlerine ilham verdi ve M?s?r, Libya, Yemen, Bahreyn ve Suriye'ye ula?t?. Mart 2011'de "Çölde Bir Gül" ba?l???yla yay?mlanan (ve sonradan geri çekilen) Vogue söyle?inde Suriye "bombal? sald?r?lardan, gerilimlerden ve adam kaç?rmalardan uzak bir ülke" diye tan?mlanm??t?. Bu imaj, takip eden aylarda çok de?i?ti. Mart ortas?nda, ba?kent ?am'da bir gösteri yap?ld? ve günler sonra güneyeki Dera kentinde duvarlara Esad kar??t? sloganlar yazan çocuklar?n tutuklanmas?ndan sonra prootestolar ba?lad?. Esad, Suriye halk?na iki hafta sonra konu?tu. Parlamentoda Suriye'yi hedef alan "komployu" bo?a ç?karam sözü verirken, çok insan?n ihtiyaçlar?n?n kar??lanamad???n? da kabul etti. Dera'da güvenlik güçlerinin göstericilere ate? açmas?, eylemleri daha da ate?ledi ve çok say?da kentte Esad'a istifa ça?r?lar?nda bulunulan gösteriler yap?ld?. ?iddetle kar??l?k verilen eylemlerden "d?? güçlerin güdümündeki sabotajc?lar ve casuslar" sorumlu tutuldu. Aylar içinde, vaziyet hükümet güçleri ve ülke genelinde silaha sar?lan hükümet aras?ndaki bir çat??maya dönü?tü. Uluslararas? müdahale, cihatç?lar ve sava? suçlar? Çat??ma büyürken, uluslararas? güçlerin artan müdahaleleriyle, BM'nin tahminine göre ölü ve yaral? say?s? onbinlerden yüzbinlere ç?kt?. Rusy, ?ran ve ?ran destekli silahl? örgütler Esad güçlerinin yan?nda müdahil olurken, Türkiye ve Köföz ülkeleri silahl? muhalif gruplara destek verdi.Esad kar??t? gösterilerde ba?ta herkes için demokrasi ve özgürlük ça?r?lar? yap?l?rken, mezhepçilik yeniden su yüzünüe ç?kt? ve baz? muhalif örgütler, hükümeti Alevi az?nl???, Sünni ço?unlu?un üzerinde tutmakla itham etti. Bölgesel müdahaleler mezhep ayr?m?n? daha da derinle?tirdi. ?slamc? güçler Alevilere kar?? dü?manca bir tutum tak?n?rken, Hizbullah öncülü?ündeki ?ran'a sad?k ?ii milisler Esad yönetimini desteklemek için ülkeye ak?n etti. Kom?u Irak'ta a??r?l?kç? I??D örgütü yükseli?e geçmi?ti. Örgüt Suriye'de de toprak kazanmak için iç sava?tan faydaland? ve Suriye'nin do?usundaki Rakka'y? ba?kent ilan etti. A?ustos 2013'te, ?am yak?nlar?nda muhaliflerin elinde tuttu?u Do?u Guta'da yüzlerce ki?i kimyasal sald?r? sonucu öldü. Bat?l? güçler ve Suriyeli muhalif gruplar sald?r?s?dan Esad yönetimini sorumlu tuttu. ?am iddialar? reddetse de, uluslararas? bask? ve tehditler kar??s?nda kimyasal silah sto?unun imha edilmesine onay verdi. Ancak bu, ba?ka kimyasal sald?r?lar da dahil olmak üzere, Suriye sava??ndaki katl?amlara son vermedi. BM kurumlar?, çat??man?n tüm taraflar?n? cinayet, i?kence ve tecavüz de dahil sava? suçlar? i?lemekle itham etti. 2015'te ülkenin büyük bölümlerinin kontrolünü kaybeden Esad yönetimi çökü?ün e?i?ine gelmi? gibiydi. Ancak Rusya'n?n askeri müdahalesi gidi?at? tersine çevirdi ve Be?at Esad, önemli bölgeleri geri kazand?. Gazze Sava?? 2018-2020 aras?nda bölgesel ve uluslararas? anla?malarla hükümet güçlerinin Suriye'nin büyük k?sm?na hakim oldu?u, ?slamc? muhalif örgütler ve Kürt milislerin do?u ve kuzeydo?uda kontrolü payla?t??? bir düzen kuruldu. Bu anla?malar Esad'?n konumunu güçlendirdi ve a?amal? olarak Arap diplomasi sahnesine geri döndü. Suriye, 2023'te Arap Birli?i'ne yeniden girdi ve Arap ülkeleri ?am'da büyükelçiliklerini yeniden açt?. Suriye'de son y?llarda kötüle?en ekonomik krize kar??n, Esad iktidar?na kar?? en büyük meydan okumadan sa? ç?km?? gibi görünüyordu. Fakat Ekim 2023'te Hamas ?srail'e sürpriz bir sald?r? düzenledi ve Gazze'deki sava??n etkileri h?zla Lübnan'a, özellikle de Esad'?n müttefiki Hizbullah'a yay?ld?. Hizbullah çat??mada büyük kay?plar verdi ve bunlara örgütün lideri Hasan Nasrallah da dahildi. Lübnan'da ate?kesin ba?lad??? gün militan ?slamc? Heyet Tahrir e? ?am öncülü?ündeki muhalif örgütler sürpriz bir sald?r? düzenleyip, h?zla ülkenin en büyük kenti Halep'i ele geçirdiler. Muhalifler h?zla ilerleyip, Hama'y? ve di?er kentleri al?rken, güney bölgeleri hükümetin elinen kay?p, gitti. Ba?l?ca müttefikleri ?ran ve Rusya yard?m?na ko?amayacak durumdayken, Esad'?n konumu tehlikeli görünüyor. Silahl? örgütle ba?kent ?am'a do?ru ilerlerken, Suriye ve ötesinde "Esad bunu da atlacak m?? ?ktidar? nihayet sona m? erdi?" sorular? yeniden gündeme geliyor.