Suriye'de ?slamc? militan örgüt Heyet Tahrir e? ?am'?n öncülü?ündeki muhalif güçlerin Halep ve çevresini ele geçirmesinden sonra, çat??malar güneydeki Hama Vilayetine kayd?. Muhalifler, Per?embe günü Hama kentine girdiklerini duyurdu. Suriye ordusu da kentte konu?lu birliklerin ?ehrin d???nda "yeniden konu?land?r?ld???n? ve mevzilendirildi?ini" aç?klad?. Peki, Hama'n?n hem antik hem modern tarihte ve hem de günümüzde önemi ne?Hama'n?n su de?irmenleri kentin sembolü ve kültürel miras?. De?irmenler, nehirden su çekip, k?y?daki meyve bahçelerinin sulanmas?nda kullan?l?yor. Hama "Su De?irmenlerinin Anas?" lakab?n? da buradan al?yor. Hatta baz? de?irmenler bugün bile hala çal???yor.Kent, Hama Vilayeti'nin merkezi, çevredeki baz? k?rsal kesimler ve kasabalar da bu vilayete ba?l?. Hama'n?n tarihi ?nsan yerle?imlerinin Ta? Devrine kadar uzand??? Hama, antik bir ?ehir. M.Ö 11. yüzy?lda Aramiler taraf?ndan yönetiliyordu ve o zamanki ad? "Hamath" idi. M.Ö. yüzy?lda Asurlar taraf?ndan ele geçirildi ve daha sonra Persler, Makedonyal?lar ve Yunan krallar?ndan olu?an ve M.Ö 2. yüzy?lda kente "Epifanya" ad?n? veren Seluokos hanedan?nca yönetildi. Brittanica Ansiklopesine göre Bizans döneminde kente yeniden orijinal ad?na daha yak?n olan "Emath" deniliyordu. Kent M.Ö 7. yüzy?lda Müslümanlar?n eline geçti. Daha sonra 1108'de Haçl?lar taraf?ndan al?nd? ve Müslümanlar 1115'te kontrolü yeniden ele ald?. Kent 1175'teki bir depremle y?k?ld?. 1188'de Selahaddin Eyyubi taraf?ndan al?nd?, 1300'de Memlüklere, 12. yüzy?l?n ba?lar?nda da Osmanl?lara geçti. Frans?z güçlerinin ?kinci Dünya Sava??'ndan sonra çekilip, Suriye'nin ba??ms?zl???n? kazanmas?yla bu ülkenin bir parças? oldu. Hama Katliam? Suriye hükümetinin "8 Mart Devrimi" ad?n? verdi?i 1963'teki askeri darbeden sonra Baas Partisi iktidara geldi. Baas yönetiminin ilk günlerinden itibaren Hama, partinin politikalar?na muhalefetin odak noktas? oldu. Kentin muhafazakâr yap?s? ve Müslüman Karde?ler'in faaliyetleri bunda büyük bir rol oynad?. Kentekki isyan?n ilk i?aretleri 1964'e kadar gidiyor. ?nsan Haklar? ?zleme Örgütü'nün raporuna göre Müslüman Karde?ler'in ba??n? çekti?i sokak protestolar?, 100 dolay?nda ki?inin ölümüyle sonuçland?. Protestolar ve isyan hareketleri, Suriye'nin çe?itli kent ve kasabalar?na yay?lan daha geni? kapsaml? ba?kald?r?yla 1970'lerde Hama sokaklar?na geri döndü. Bu y?llarda Haf?z Esad yönetimi ba?l?yordu. Suriye'nin 1976'da Lübnan iç sava??na müdahalesinden sonra, 70'lerin ikinci yar?s?nda ba?kald?r? yo?unla?t?. Silahl? çat??malara, bombalamalara, ?iddete, suikastlara sahne olan ba?kald?r?yla, Hama'ya ordu birlikleri konu?land?r?ld?. ?nsan Haklar? ?zleme Örgütü'nün raporuna göre, Hama o dönemin en önemli muhalefet merkezlerinden biriydi. Bu muhalefet bazen silahl? ve ?iddet dolu bir hale geliyordu. Nisan 1981'de "?slamc? militanlar" Hama'n?n d???ndaki bir köyde bulunan askeri kontrol noktas?na sald?r?ld?. Kente özel kuvvetler yolland?, soka?a ç?kma yasa?? getirildi, evler arand? ve sokaklarda yarg?s?z infazlar yap?ld?. ?nsan Haklar? ?zleme Örgütü'ne göre üç gün içinde 350'den fazla ki?i öldürüldü. ?ubat 1982'deyse, tarihe "Hama Katliam?" olarak geçen olaylar ya?and?. ?nsan Haklar? ?zleme Örgütüne göre, Suriye hükümeti Hama'daki silahl? muhalefete son verme karar?n? 1982 ba?lar?nda ald?. Suriye ?nsan Haklar? A?? kurulu?unun raporunda da ayn? bilgiler yer al?yor ve Suriye Ordusu ve güvenlik birimlerinin Ocak 1982'de kentte bir tür ku?atma ba?latt??? belirtiliyor. 2 ?ubat 1982'de güvenlik güçleri ve ordu birlikleri takip, arama ve silahlara el koymak için kente girdi. Bu birimlerden biri, kent merkezindeki eski ?ehir k?sm?nda bulunan bir ara sokakta silahl? sald?rganlarca bask?na u?rat?ld?. Sald?rganlar sonra eski ?ehir k?sm?nda mevzi ald?lar. Camilerin minarelerinden seferberlik, ordu ve polis güçlerinin kentten ç?kar?lmas? ça?r?lar? yap?ld?. Suriye hükümeti bunun üzerine çe?itli ordu birliklerini harekete geçirdi. Bunlardan birinin komutan? Haf?z Esad'?n küçük karde?i Rifat Esad idi ve Hama'ya 27 gün sürecek bir sald?r? ba?latt?. Uluslararas? Af Örgütü'nün raporuna göre Hama'n?n eski ?ehir k?sm?, tanklar?n ve ordu birliklerinin girebilmesi için havadan ve karadan bombaland?. Çat??malar?n ilk günlerinde kentin baz? kesimleri tamamen y?k?ld?. Birkaç gün daha süren top ate?i ve çat??malar?n ard?ndan Suriye Savunma Bakan? Hama'daki isyan?n sona erdi?ini duyurdu. Ancak Uluslararas? Af Örgütüne göre kent hala "ku?atma alt?ndayd?". Bunu, iki hafta süren ev aramalar? ve kitlesel tutuklamalar izledi. ?nsan Haklar? ?zleme Örgütü'nün raporuna göre kent "a??r bir toplu cezaland?rmaya" maruz b?rak?ld? ve güvenlik güçleri çe?itli noktalarda kitlesel infazlarda bulundu. "Silahl? direni?in" askeri operasyonlar?n ba?lamas?ndan 10 gün sonra sona ermesine kar??n, binalar?n bombalanmas? ve meskun mahallerin y?k?lmas? devam etti. Kurulu?a göre, askeri sald?r? kentin üçte birinden fazlas?n? y?kt?. Onbinlerce ki?i Hama'dan kaçt?, binlerce ki?i tutukland?. Ölen ve yaralanan say?s? konusundaki tahminler ise de?i?iyor. ?nsan Haklar? ?zleme Örgütü, kurban say?s?n?n 5 ila 10 bin aras?nda oldu?unu tahmin ediyor. Uluslararas? Af Örgütü her iki taraftaki ölü say?s?n? 25 bin olarak aç?kl?yor. Suriye ?nsan Haklar? A??'na göreyse ölü say?s? tahmini 40 bin dolay?nda. Bu say?ya ölen militanlar ve askerler dahil de?il. Hama ve Suriye Sava?? 2011'de Suriye ?ç Sava??'n?n ilk günlerinde Hama'da Suriye lideri Be?ar Esad'?n yönetimine kar?? baz? gösteriler yap?ld?. Gösteriler bast?r?ld?, önemli noktalara ve meydanlara güvenlik kordonlar? kuruldu. Kentte belki de en kaydade?er olay 3 Haziran 2011'de, güvenlik güçlerinin hükümet kar??t? protestoculara ate? aç?p, muhalif hak örgütleri ve görgü tan?klar?na göre 70'ten fazla ki?iyi öldürmesiyle ya?and?. Hama, sava??n ilk y?l?nda ülke genelinde görülen muhalif gösteriler dalgas?n?n bir parças? olsa da, kentte daha sonra Halep'te oldu?u gibi yo?un bir silahl? çat??ma ya?anmad?. Dünya Bankas?'n?n 2017'deki tahminlerine göre kentin meskun altyap?s?n?n % 6's? zarar gördü. Bu, di?er kentlere göre çok daha az bir orand?. Hama Vilayeti Hama kentinin merkezi oldu?u Hama Vilayeti'nin k?rsal kesimlerinde ise durum biraz farkl?yd?. Bu bölgeler sava? y?llar?nda çat??malara sahne oldu, özellikle kuzey ve bat? taraflar?. Vilayetin do?usunun baz? yerleri 2016'da I??D'in kontrolündeydi, ancak ço?unlu?u sava??n büyük k?sm?nda Suriye hükümeti güçlerinin elindeydi. Hama Vilayeti, Suriye'nin orta bat?s?nda geni? ve farkl? halklar?n ya?ad??? bir yer. Vilayetin s?n?rlar?, Suriye k?y?s?ndaki da?lar?n bir k?sm?n? içine al?yor ve kuzeyde Asi Nehrine paralel uzan?p, Ghap Düzlü?ü'nün ço?u yerini kaps?yor . Hama Vilayeti'nin yüzölçümü 10,2 bin kilometre kare. Yani Lübnan'?n yüzölçümünden çok az daha küçük. Kuzeyde ?dlib ve Halep, kuzeydo?uda Rakka, do?u ve güneydo?uda Humus ve bat?da Lazkiye ve Tartus ile kom?u. Vilayetin sava?tan önce, 2010 y?l?ndaki nüfusu Suriye Merkezi ?statistik Bürosu'nun tahminlerine göre 1,6 milyon ki?iydi. Ancak BM Kalk?nma Program?'n?n (UNDP) 2021'deki tahminlerine bu say? 2,5 milyon ki?iye yükseldi. Sünni ço?unlu?a ek olarak vilayette Aleviler, ?smaililer, Hristiyanlar ve ?iiler gibi di?er dini gruplar da ya??yor. Kral Faysal Ara?t?rma ve ?slami Çal??malar Kerkezi'nin ara?t?rmas?na göre 2016'n?n sonu itibar?yla vilayetin nüfusunun % 61'i Sünnilerden, % 19'u Alevilerden, % 12'si ?smaililerden, %2'si H?ristiyanlardan, % 1'i de ?iilerden olu?uyordu. Aleviler Hama Vilayeti'nin bat? bölgelerinde, ?smaililer do?udaki Salamiye ve bat?daki Masyaf'ta yo?unla??rken, H?ristiyanlar Hama kenti ve vilayetin kuzeybat?s?ndaki Muharda ve Sukaylabiye ile Hama kentinin güneyindeki Kafr Bahm'da yo?un. Vilayet idari olarak da be? bölgeye ayr?l?yor ve Salamiye, Masyaf, Taybat el ?mam, Muharda, Sukaylabiye, Suran ve Halfaya gibi büyük kent ve kasabalardan olu?uyor.