Suriye'de �at??malar ?iddetlenirken, ?srail bir kez daha Cumhurba?kan? Be?ar Esad'? desteklemek ya da kar?? �?kmak ikilemiyle ba? ba?a kald?. ?srail Ba?bakan? Binyamin Netanyahu, kom?usunda geli?en durumu g�r�?mek i�in iki toplant? yapt?. Suriye'nin kuzeybat?s?ndaki ?srail i?gali alt?nda bulunan Golan Tepeleri'nde potansiyel olaylardan korkan ordu da birliklerini �st d�zey alarma ge�irdi. ?srail, Suriye ?� sava??'n?n en ba??ndan bu yana �at??malara aktif bir ?ekilde m�dahil oldu. 2015'ten bu yana hem Suriye hem de L�bnan'da ?ran ve Hizbullah ile ba?lant?l? oldu?unu s�yledi?i hedefleri vurdu. Bundan �nce de ?srail, ?srail-Suriye s?n?r?nda Suriye Ordusuna kar?? sava?an �rg�tleri gizlice destekledi. Daha sonra ?srailli yetkililer taraf?ndan if?a edilen bu deste?e t?bbi yard?m, g?da, askeri e?itim ve silah da dahildi. ?slamc? militan �rg�t Heyet Tahrir e? ?am (HT?) �nc�l�?�ndeki muhalif g��lerin h?zla ilerlemesi ve hassas b�lgeleri ele ge�irmeleri, ?srail'in siyasi ikilemini yeniden d�?�nmesini beraberinde getirdi: ?ran ve Hizbullah ile sava?an muhaliflerin kazan?mlar?n? m? desteklemeli ya da Esad y�netiminin onlarca y?ld?r herhangi bir do?rudan tehdit olu?turmamas?na kar??n, ?ran'?n Suriye'deki varl???n? s�rd�rmesini sa?layan Suriye y�netiminin devam?n? m? tercih etmeli? ?srail i�in 'artan tehdit' ?srail'in askeri istihbarat? Birim 8200'?n eski ba?kan? Hanan Geffen BBC'ye yapt??? a�?klamada, Suriye'deki durumun "?srail i�in giderek b�y�yen bir tehdit oldu?unu" s�yledi. Geffen, Hizbullah'?n f�zeler ve S?HA'lar gibi geli?mi? silahlar �reten fabrikalar �al??t?rd??? Suriye'yi Hizbullah'?n faaliyetleri i�in "verimli bir alan" diye tan?mlad?. Geffen, Esad y�netiminin zay?fl??? ve ?ran'?n ?am �zerindeki k?s?tl? kontrol�n�n birle?iminin "muhalif gruplar?n ?am'? ele ge�irmesiyle k?yasland???nda ?srail i�in daha b�y�k bir tehdit oldu?unu" s�yledi. ?srailli askeri uzman, b�lgesel ve uluslararas? m�dahaleler kar??s?nda Esad'?n azalan n�fuzu ve otoritesinin ?srail'in g�venlik yap?s?ndaki kayg?lar? b�y�tt�?�n� vurgulad?. Ayn? zamanda, �lkesinin Suriye'deki a??r?l?k�? �rg�tlerin iktidara gelmesinden korktu?unu da kabul etti. ?srail'in HT? gibi ABD ve di?er baz? �lkeler taraf?ndan ter�r �rg�t� ilan edilen gruplardan ve a??r?l?k�? ideolojilerinden gelebilecek risklerle kar?? kar??ya kalabilece?ini vurgulad?. Geffen "Bu �rg�tlerin s?n?r b�lgelerindeki varl??? gelecekte daha b�y�k bir tehdit olu?turabilir" dedi. HT?, 2011'de ba?ka bir isimle, El Kaide ba?lant?l? Nusra Cephesi ad?yla kurulmu?tu. I??D lideri Ebubekir El Ba?dadi de kurulu?unda rol oynam??t?. Esad'a kar?? en etkili ve �l�mc�l �rg�tlerden biri olarak kabul ediliyorlar. �Bildi?imiz ?eytan� Tel Aviv �niversitesi Rekt�r Yard?mc?s? ve Suriye uzman? Profes�r Eyal Zisser, Suriye Ordusu'nun kuzeydeki ��k�?�n� "stratejik bir d�n�m noktas? diye tan?mlad?. BBC'ye konu?an Zisser, �lkesinin 2000 y?l?nda iktidara gelen ve ?srail s?n?rlar?nda suk�neti tercih eden Esad'?n y�netimine al??t???n? s�yledi. Zisser "Bu suk�net, hava sald?r?lar?na askeri bir kar??l?k g�rmeyen ?srail taraf?ndan yararl? g�r�l�yordu" dedi. ?srail'deki baz? uzmanlar, Esad y�netiminin devam?n? tercih edilir se�enek olarak g�r�yor ve Suriye liderini "bildi?imiz ?eytan" diye tan?ml?yor. Esad'?n iktidar?n?n b�lgesel istikrar sa?lad???na inan?yorlar. Ancak baz? di?er uzmanlarsa, �zellikle ?ran ve Hizbullah'?n n�fuzunu zay?flatmak anlam?nda muhalifleri desteklemenin ?srail i�in daha avantajl? olabilece?ini savunuyor. 'Suriye'nin ��k�?�, Esad'dan daha iyi' '?syanc?lar? desteklemek bir se�enek de?il'Geffen, ?srail'in bu karma??k durumu nas?l y�netebilece?i sorusuna "Kullan??l?l???n? tamamlam?? bir rejimin devam? yerine, Suriye'nin ��k�?�n� tercih ederim" yan?t?n? verdi. ?srail'in zamanla Suriye'de ortaya �?kacak yeni ger�ekli?e uyum sa?layabilece?ini vurgulad?. Suriye'deki sava?, son d�rt y?lda fiilen sona ermi? gibi hissettiriyordu. Suriye'nin baz? kesimleri do?rudan kontrol� d???nda olsa da, ?imdiye dek Esad'?n �lkenin b�y�k ?ehirlerindeki iktidar?na kar?? �?k?lm?yordu. Geffen Suriye'deki i� sava??n uzun bir s�re devam edebilece?ini ve bunun da ?srail'e durumu dikkatle de?erlendirip, alternatif stratejiler belirlemesine izin verece?ini vurgulad?. ?srailli eski istihbarat�?, Suriye'de muhalefetin ilerleyi?inin ?srail i�in tehlikeli olmakla birlikte, en nihayetinde Suriye'nin ?ran'dan Hizbullah'a silah transferinde �nemli bir nakliye g�zergah? olmas?na izin veren Esad y�netimine k?yasla, daha tercih edilir bir m�ttefik olabilece?ini s�yledi. ?srail, ge�mi?te baz? muhalif gruplara destek vermi? olsa da, Prof. Zisser "?u anda muhalefete do?rudan deste?in uygun bir se�enek olmad???na" inan?yor. �zellikle de, silahl? �rg�tlerin, ?srail ile ili?kileri gergin olan bir ba?ka �lkeyle, T�rkiye'yle ba?lant?l? oldu?u Suriye'nin kuzeyinde. Zisser ayn? zamanda ?srail'in ?u anda Suriye y�netimine do?rudan destek vermedi?ini, ancak hala Suriye'ye u�u?lar?n ini?ine ve ?ran destekli milislerin Irak �zerinden nakline engel olarak ?ran n�fuzuna meydan okuyabilece?ini s�yledi. Zisser ayr?ca, Rusya'n?n Esad'?n bir di?er m�ttefiki olarak �neminin alt?n? �izdi. ?srailli uzman, kaosla birlikte I??D'in geri d�n�?�n�n, hem ?srail hem de Suriye y�netimi i�in daha b�y�k bir tehdit olu?turabilece?i uyar?s?nda da bulundu. Esad ge�mi?te I??D'a kar?? zafer elde etmek i�in, sadece k�t� donat?lm?? ve motivasyonu az zorunlu askerlerden olu?an ordusuna bel ba?layamad?. Bunun yerine, as?l olarak Rus hava g�c�ne ve Hizbullah da dahil olmak �zere, Tahran'?n destekledi?i milisler �zerinden ?ran'?n askeri yard?m?na ba??ml? kald?. Zisser, ?srail'in b�y�k ihtimalle herhangi bir taraf? desteklemek i�in Suriye'de topyek�n bir sava?a girmeyece?ini, ancak ?ran'la ba?lant?l? askeri hedeflere k?s?tl? operasyonlar d�zenlemeye devam edece?ini belirtti. ?srail'deki Esad'?n gelece?i hakk?ndaki tart??ma, daha geni? kapsaml? bir jeopolitik ikilemin sembol�: ?srail, Esad'?nki gibi bir y�netimle birlikte �al??mak anlam?na gelse bile istikrar? m? �nceleyecek, yoksa daha b�y�k bir istikrars?zl?k demek olsa bile de?i?im g��lerine mi destek verecek? Suriye'deki durum evrilmeye devam ederken, ?srail bu karma??k dinamikler aras?nda yolunu bulmaya, uzun vadeli stratejik �?karlar? ve Suriye'de de?i?en manzaran?n getirdi?i yak?n vadeli g�venlik kayg?lar? aras?nda bir denge olu?turmaya �al??mak zorunda kalacak.