Suriye'de çat??malar ?iddetlenirken, ?srail bir kez daha Cumhurba?kan? Be?ar Esad'? desteklemek ya da kar?? ç?kmak ikilemiyle ba? ba?a kald?. ?srail Ba?bakan? Binyamin Netanyahu, kom?usunda geli?en durumu görü?mek için iki toplant? yapt?. Suriye'nin kuzeybat?s?ndaki ?srail i?gali alt?nda bulunan Golan Tepeleri'nde potansiyel olaylardan korkan ordu da birliklerini üst düzey alarma geçirdi. ?srail, Suriye ?ç sava??'n?n en ba??ndan bu yana çat??malara aktif bir ?ekilde müdahil oldu. 2015'ten bu yana hem Suriye hem de Lübnan'da ?ran ve Hizbullah ile ba?lant?l? oldu?unu söyledi?i hedefleri vurdu. Bundan önce de ?srail, ?srail-Suriye s?n?r?nda Suriye Ordusuna kar?? sava?an örgütleri gizlice destekledi. Daha sonra ?srailli yetkililer taraf?ndan if?a edilen bu deste?e t?bbi yard?m, g?da, askeri e?itim ve silah da dahildi. ?slamc? militan örgüt Heyet Tahrir e? ?am (HT?) öncülü?ündeki muhalif güçlerin h?zla ilerlemesi ve hassas bölgeleri ele geçirmeleri, ?srail'in siyasi ikilemini yeniden dü?ünmesini beraberinde getirdi: ?ran ve Hizbullah ile sava?an muhaliflerin kazan?mlar?n? m? desteklemeli ya da Esad yönetiminin onlarca y?ld?r herhangi bir do?rudan tehdit olu?turmamas?na kar??n, ?ran'?n Suriye'deki varl???n? sürdürmesini sa?layan Suriye yönetiminin devam?n? m? tercih etmeli? ?srail için 'artan tehdit' ?srail'in askeri istihbarat? Birim 8200'?n eski ba?kan? Hanan Geffen BBC'ye yapt??? aç?klamada, Suriye'deki durumun "?srail için giderek büyüyen bir tehdit oldu?unu" söyledi. Geffen, Hizbullah'?n füzeler ve S?HA'lar gibi geli?mi? silahlar üreten fabrikalar çal??t?rd??? Suriye'yi Hizbullah'?n faaliyetleri için "verimli bir alan" diye tan?mlad?. Geffen, Esad yönetiminin zay?fl??? ve ?ran'?n ?am üzerindeki k?s?tl? kontrolünün birle?iminin "muhalif gruplar?n ?am'? ele geçirmesiyle k?yasland???nda ?srail için daha büyük bir tehdit oldu?unu" söyledi. ?srailli askeri uzman, bölgesel ve uluslararas? müdahaleler kar??s?nda Esad'?n azalan nüfuzu ve otoritesinin ?srail'in güvenlik yap?s?ndaki kayg?lar? büyüttü?ünü vurgulad?. Ayn? zamanda, ülkesinin Suriye'deki a??r?l?kç? örgütlerin iktidara gelmesinden korktu?unu da kabul etti. ?srail'in HT? gibi ABD ve di?er baz? ülkeler taraf?ndan terör örgütü ilan edilen gruplardan ve a??r?l?kç? ideolojilerinden gelebilecek risklerle kar?? kar??ya kalabilece?ini vurgulad?. Geffen "Bu örgütlerin s?n?r bölgelerindeki varl??? gelecekte daha büyük bir tehdit olu?turabilir" dedi. HT?, 2011'de ba?ka bir isimle, El Kaide ba?lant?l? Nusra Cephesi ad?yla kurulmu?tu. I??D lideri Ebubekir El Ba?dadi de kurulu?unda rol oynam??t?. Esad'a kar?? en etkili ve ölümcül örgütlerden biri olarak kabul ediliyorlar. ‘Bildi?imiz ?eytan’ Tel Aviv Üniversitesi Rektör Yard?mc?s? ve Suriye uzman? Profesör Eyal Zisser, Suriye Ordusu'nun kuzeydeki çökü?ünü "stratejik bir dönüm noktas? diye tan?mlad?. BBC'ye konu?an Zisser, ülkesinin 2000 y?l?nda iktidara gelen ve ?srail s?n?rlar?nda suküneti tercih eden Esad'?n yönetimine al??t???n? söyledi. Zisser "Bu sukünet, hava sald?r?lar?na askeri bir kar??l?k görmeyen ?srail taraf?ndan yararl? görülüyordu" dedi. ?srail'deki baz? uzmanlar, Esad yönetiminin devam?n? tercih edilir seçenek olarak görüyor ve Suriye liderini "bildi?imiz ?eytan" diye tan?ml?yor. Esad'?n iktidar?n?n bölgesel istikrar sa?lad???na inan?yorlar. Ancak baz? di?er uzmanlarsa, özellikle ?ran ve Hizbullah'?n nüfuzunu zay?flatmak anlam?nda muhalifleri desteklemenin ?srail için daha avantajl? olabilece?ini savunuyor. 'Suriye'nin çökü?ü, Esad'dan daha iyi' '?syanc?lar? desteklemek bir seçenek de?il'Geffen, ?srail'in bu karma??k durumu nas?l yönetebilece?i sorusuna "Kullan??l?l???n? tamamlam?? bir rejimin devam? yerine, Suriye'nin çökü?ünü tercih ederim" yan?t?n? verdi. ?srail'in zamanla Suriye'de ortaya ç?kacak yeni gerçekli?e uyum sa?layabilece?ini vurgulad?. Suriye'deki sava?, son dört y?lda fiilen sona ermi? gibi hissettiriyordu. Suriye'nin baz? kesimleri do?rudan kontrolü d???nda olsa da, ?imdiye dek Esad'?n ülkenin büyük ?ehirlerindeki iktidar?na kar?? ç?k?lm?yordu. Geffen Suriye'deki iç sava??n uzun bir süre devam edebilece?ini ve bunun da ?srail'e durumu dikkatle de?erlendirip, alternatif stratejiler belirlemesine izin verece?ini vurgulad?. ?srailli eski istihbaratç?, Suriye'de muhalefetin ilerleyi?inin ?srail için tehlikeli olmakla birlikte, en nihayetinde Suriye'nin ?ran'dan Hizbullah'a silah transferinde önemli bir nakliye güzergah? olmas?na izin veren Esad yönetimine k?yasla, daha tercih edilir bir müttefik olabilece?ini söyledi. ?srail, geçmi?te baz? muhalif gruplara destek vermi? olsa da, Prof. Zisser "?u anda muhalefete do?rudan deste?in uygun bir seçenek olmad???na" inan?yor. Özellikle de, silahl? örgütlerin, ?srail ile ili?kileri gergin olan bir ba?ka ülkeyle, Türkiye'yle ba?lant?l? oldu?u Suriye'nin kuzeyinde. Zisser ayn? zamanda ?srail'in ?u anda Suriye yönetimine do?rudan destek vermedi?ini, ancak hala Suriye'ye uçu?lar?n ini?ine ve ?ran destekli milislerin Irak üzerinden nakline engel olarak ?ran nüfuzuna meydan okuyabilece?ini söyledi. Zisser ayr?ca, Rusya'n?n Esad'?n bir di?er müttefiki olarak öneminin alt?n? çizdi. ?srailli uzman, kaosla birlikte I??D'in geri dönü?ünün, hem ?srail hem de Suriye yönetimi için daha büyük bir tehdit olu?turabilece?i uyar?s?nda da bulundu. Esad geçmi?te I??D'a kar?? zafer elde etmek için, sadece kötü donat?lm?? ve motivasyonu az zorunlu askerlerden olu?an ordusuna bel ba?layamad?. Bunun yerine, as?l olarak Rus hava gücüne ve Hizbullah da dahil olmak üzere, Tahran'?n destekledi?i milisler üzerinden ?ran'?n askeri yard?m?na ba??ml? kald?. Zisser, ?srail'in büyük ihtimalle herhangi bir taraf? desteklemek için Suriye'de topyekûn bir sava?a girmeyece?ini, ancak ?ran'la ba?lant?l? askeri hedeflere k?s?tl? operasyonlar düzenlemeye devam edece?ini belirtti. ?srail'deki Esad'?n gelece?i hakk?ndaki tart??ma, daha geni? kapsaml? bir jeopolitik ikilemin sembolü: ?srail, Esad'?nki gibi bir yönetimle birlikte çal??mak anlam?na gelse bile istikrar? m? önceleyecek, yoksa daha büyük bir istikrars?zl?k demek olsa bile de?i?im güçlerine mi destek verecek? Suriye'deki durum evrilmeye devam ederken, ?srail bu karma??k dinamikler aras?nda yolunu bulmaya, uzun vadeli stratejik ç?karlar? ve Suriye'de de?i?en manzaran?n getirdi?i yak?n vadeli güvenlik kayg?lar? aras?nda bir denge olu?turmaya çal??mak zorunda kalacak.