BBC Arapça Muhabiri Feras Kilani, Suriyelilerin gözalt?na al?n?p, i?kencelerden geçirildi?i, eski rejimin yeralt?ndaki gizli bir bölümüne girdi. Bu, d??ar?dan çok az ki?inin girmeyi ba?ard??? bir dünya. Suriye Devlet Güvenlik birimi karargah?n?n bodrum kat?nda, ülkenin ac?mas?z lider kadrosunu on y?llar boyunca iktidarda tutan gizli istihbarat a??n?n korkutucu bir kesimini bulduk. Her birinde kal?n çelik kap?lar bulunan, gözalt?na al?nanlar?n konuldu?u, s?ra s?ra küçük hücreler vard?.Buraya gelen tek ???k, duvarlar?n üst k?s?mlar?ndaki ?zgaralardan s?zabilen güne? ???nlar?yd?. Gözalt?ndakiler, sorgulan?r ve i?kenceden geçirilirken bu hücrelerde aylarca tutulabiliyordu. ?stihbarat karargah?n?n bulundu?u ?am'?n merkezindeki yo?un Kafr Sousa mahallesinde, cadde seviyesinin hemen alt?ndalard?. Her gün, binlerce s?radan Suriyeli, vatanda?lar?n?n gözalt?nda tutulup, i?kence gördü?ü yerden sadece birkaç metre uzakl?kta, günlük ya?amlar?n? sürdürüyordu. Bir koridorda, devrik ba?kan?n parçalanm?? resimleriyle birlikte, ülkenin istihbarat kurulu?lar?n?n milyonlarca ki?iyi gözlemlemek için kulland??? dosya y???nlar? vard?. Mahkumlar burada geçici olarak tutulduktan sonra, ba?kentin d???ndaki Saydnaya Hapishanesi gibi daha uzun dönemli gözetim merkezlerine götürülüyordu. Bu, eski Suriye yönetiminin elindeki dev a??n sadece bir parças?yd?. Ba??ms?z gözlem grubu Suriye ?nsan Haklar? A?? (SNHR) 2001'de Esad'a kar?? ba?layan isyandan geçen Temmuz ay?na kadarki sürede ülkenin hapishanelerindeki 15.102 i?kence sonucu ölümü kay?tlara geçirdi. Kurulu?un A?ustos ay?ndaki tahminine göre 130 binden fazla ki?i ya tutuklanm??t? ya da zorla gözalt?nda tutuluyordu. Uluslararas? Af Örgütü, eski Suriye hükümetinin on y?llar boyunca muhalefeti bast?rmak için i?kence ve zorla ortadan kaybetmeyi kulland???n? söylüyor. Suriye istihbarat?n? da "hesap sorulamaz" diye tan?ml?yor. Devlet Güvenlik karargah?ndan birkaç yüz metre yürüyerek, ülkenin istihbarat kurulu?lar?ndan bir di?eri olan Genel ?stihbarat Direktörlü?üne ula??yoruz. Esad yönetimi kar??tlar?, bu kurumun insanlar?n günlük ya?amlar?n?n her ayr?nt?s? konusunda casusluk yapanlardan biri oldu?unu söylüyor. ?çeride bir bilgisayar odas? buluyoruz. Yerler ve duvarlar beyaz ve s?ra s?ra dizilmi? veri depolama cihazlar? sessizce çal???yor.?am'?n büyük bölümünde elektrik kesik, ancak bu tesis o kadar önemli görülüyor ki, kendi elektrik kayna?? var. Dijital sistemlere kar??n, dev say?da ka??t belge de var. Hepsi sa?lam görünüyor. Dosyalar, bir odan?n duvarlar?n? kaplayan metal dolaplara konulmu?. Bir ba?ka oda da yerden tavana kadar uzanan s?ra s?ra defterler y???l?. Burada çal??anlar?n, rejim çökerken kaçmadan önce herhangi bir ?eyi yok etme ?anslar? olmam?? gibi görünüyor. Kay?tlar y?llar öncesine gidiyor. Hiç bir ?ey yok edilmemi?. Hatta at?lm?? mermilerin kovanlar?yla dolu kutular bile buluyoruz. Bir ba?ka bölümde, havan toplar? ve may?nlar da dahil silahlar var. ?am'?n kontrülünü ele geçiren militan ?slamc? örgüt HT?'den bir sava?ç? var yan?m?zda. Silahlar?n neden burada oldu?unu soruyorum. Esad rejiminin Rusya'yal i?birli?i s?ras?nda "tüm devlet kurulu?lar?n?n bir sava?mat için ve Suriye halk?na bask? yapmak için bir karargaha dönü?türüldü?ünü" söylüyor. Genel ?stihbarat Direktörlü?ü'nde yer alan belge da?lar? ve bilgisayar kay?tlar?, gelecekte Suriye vatanda?lar?n?n gözalt?na al?n?p, i?kence yap?lmas?ndan sorumlu olanlar?n soru?turulmas?nda önemli bir rol oynayabilir. Ebu Muhammed el Colani diye de bilinen HT? lideri Ahmed el ?ara, Reuters Haber Ajans?'n?n yay?mlad??? yazl? aç?klamas?nda, Esad yönetimi s?ras?nda i?kence ve mahkumlar?n öldürülmesinden sorumlu olanlar?n bulunaca??n? ve aff?n söz konusu olmad???n? söyledi. ?ara Telegram'daki mesaj?nda da "Onlar? Suriye'de takip edece?iz ve adaletin yerini bulmas? için kaçanlar?n da gitti?i ülkelerden iadesini isteyece?iz" dedi. Ancak Suriye güvenlik a??n?n çökmesinin sonuçlar?, ülke s?n?rlar?n? da a?abilir. Ürdün, Lübnan ve Irak ile de ba?lant?l? say?s?z dosya bulduk. Bu belgeler kamuoyuna aç?klan?r ve bu ülkelerdeki önemli ki?ilerle Esad'?n güvenlik kurumlar? aras?ndaki ili?kileri if?a ederse, tüm bir bölge ?oke olabilir.