Fifa'n?n, insan haklar? ve çevre alanlar?ndaki siciline kar??n, 2034 Dünya Kupas?'n?n ev sahipli?inin Suudi Arabistan'a verilece?ini teyit etmesi, kurulu?un ?imdiye kadar ald??? en tart??mal? kararlardan biri olacak. Birçok ki?i bu karardan hayalk?r?kl??? duyacak ama Suudi Arabistan'?n futbola yapt??? görülmemi? düzeydeki yat?r?mla birlikte gelen nüfuzu dü?ünüldü?ünde, çok az ki?i ?a??racak. Karar neden bir yar??ma de?il de, ödülendirme? Suudi Arabistan'?n ev sahipli?i, bugün ö?leden sonra Fifa Kongresi'nin "sanal toplant?s?nda" resmen teyit edilecek. Ancak bu teyit, bir y?ldan uzun süredir bir formaliteydi. Ekim 2023'te, tek di?er potansiyel aday Avustralya'n?n çekilmesinden sonra, Suudi Arabistan tek aday olarak kald?. Avustralya, Suudi Arabistan'?n adayl???na kar?? savunma yapmak için bir aydan k?sa süre verilmesinden sonra, çabalar?n?n bo?una oldu?una karar verdi. Fifa, birçok ki?inin ?effafl?ktan ve hesap verirlikten uzak oldu?unu söyledi?i h?zland?r?lm?? süreci savundu. Ancak Fifa'n?n 2030 Dünya Kupas?'n?n üç k?tada birden düzenlenmesine karar vererek, (?spanya, Portekiz ve Fas ortak ev sahipleri, ilk üç maç Güney Amerika'da oynanacak) fiilen Suudi Arabistan'?n önünü açt???na inan?l?yor. Bu karar, rotasyon politikas? uyar?nca 2034 için sadece Asya ve Okyanusya'dan ev sahipli?i isteklerinin kabul edilmesi anlam?na geliyordu. Ba?kan Gianni Infantino döneminde Fifa ve Suudi Arabistan'?n yak?n ili?kiler geli?tirdi?ini de vurgulamaya de?er. Suudi Arabistan Fifa'n?n 2023 Kulüpler Dünya Kupas? turnuvas?na ev sahipli?i yapt? ve Fifa, Suudi Arabistan devletinin petrol devi Aramco ile kârl? bir sponsorluk anla?mas? imzalad?. Suudi Kamu Yat?r?m Fonu'nun (PIF) da gelecek yaz yap?lacak, Infantino'nun ki?isel projesi geni?letilmi? Kulüpler Dünya Kupas?'n?n ilk turnuvas?n? yay?mlamay? kabul eden, internet yay?nc?l??? devi DAZN'a büyük bir yat?r?m yapabilece?i spekülasyonlar? da var. Suudi Arabistan'?n 2034 Dünya Kupas? ev sahipli?ini almas?n?n art?k kaç?n?lmaz oldu?u hissiyat?, Fifa'n?n de?erlendirme raporunu gece geç saatlerde yay?mlamas?yal iyice güçlendi. Infantino'n?n yard?mc?s? Genel Sekreter Mattias Grafstorm'un yazd??? de?erlendirmede, Suudilerin ev sahipli?i teklifine 5 üzerinden, 4,2 puan verildi. Bu, ?imdiye kadar verilmi? en yüksek puand?. Bu kadar övgü dolu bir de?erlendirmeyi aç?klamak için bas?n toplant?s? yap?lmad?. De?erlendirmede Suudi Arabistan'a insan haklar? aç?s?ndan "orta riskli", çevre koruma aç?s?ndan da "dü?ük riskli" denilmesi de eylemcileri k?zd?rd? ama buna da bir aç?klama getirilmedi. Dahas?, ev sahipli?inin geleneksel oylama yerine, Kongre'de teyit edilmesi beklenirken, Suudi Arabistan'a kar?? ç?kan ulusal federasyonlar, tepkilerini sadece alk??lara kat?lmayarak gösterebilecek. Sürecin tam olarak nas?l bir protokolle i?leyece?i net olmasa da, federasyonlardan ayn? anda 2030'daki kar?? ç?k?lmayan ?spanya, Portekiz ve Fas ev sahipli?i teklifiyle, Suudi Arabistan 2034 ev sahipli?i teklifine ayn? anda destek vermelerinin istenece?i belirtiliyor. Bu arada Fifa da süreci, geleneksel oylama yerine, kar?? ç?k?lmayan teklifler üzerinden ev sahiplerini seçmenin, uzun bir yar??a sahne olan ve oy sat?n alma ve yolsuzluk giri?imlerine aç?k geçmi?teki deneyimlere göre daha tercih edilir oldu?unu söyleyerek savunabilir. Ayr?ca, kurulu?un turnuvay? dünyan?n yeni bölgelerine ta??mak gibi bir görevi oldu?unu da vurgulayabilir. Di?er ülkeler ne diyor? Norveç Futbol Federasyonu, ev sahipli?i duyurusuna kat?lmayaca??n? belirtti ve teklif sürecinin "Fifa'n?n kendi iyi yönetim reformlar?n?n alt?n? oydu?unu" ve "Fifa'ya güvene meydan okudu?unu" vurgulad?. Federasyon ayr?ca, Fifa'n?n kendi gerekli özeni gösterme kurallar?na uyulmad???n? ve bunun da "insan haklar? ihlalleri riskini art?rd???n?" söyledi. Bat? Avrupa ülkeleri d???ndaki ço?u federasyon Suudilerin ev sahipli?i teklifine destek verecek. Almanya Futbol Federasyonu DFB "aday ülke konusundaki ele?tirileri ciddiye ald?klar?n?" söyledi. Ancak "Amac?m?z gelecek y?larda durumu düzeltmek için Fifa ile birlikte çal??mak" diye de ekledi. ?ngiltere Futbol Federasyonu FA'in ne tutum tak?naca?? ise belirsiz. Ancak baz? üst düzey yetkililer, BBC'ye yapt?klar? aç?klamada, insan haklar? kayg?lar?n?n fark?nda olduklar?n? söyeldi. Mart ay?nda Guardian gazetesi, Suudi Arabistan'da çok say?da Banglade?li göçmen i?çinin aç?klanmayan ölümünü haber yapm??t?. Riyad yönetimi ülkedeki kurallar? ve standartlar? savundu, ancak Fifa Dünya Kupas? ev sahipli?ini vermeden önce Suudi Arabistan'dan ba?lay?c? taahhütler alma bask?s? alt?na girdi. Ekim ay?nda, ev sahipli?i teklifinin denetlenmesi kapsam?nda büyük bir hukuk ?irketinin Suudi Arabistan ?ubesi taraf?ndan haz?rlan?p, Fifa'ya sunulan rapor, insan haklar? kurulu?lar? taraf?ndan, göçmen i?çilerin durumunun görmezden gelinmesi gerekçesiyle k?nand?. Geçen ay da Uluslararas? Af Örgütü, Fifa'ya ev sahibi belirleme sürecini durdumas? ça?r?s? yapt?. Örgüt, sürecin "zaten kötü olan durumu daha da kötüle?tirmekten kaç?n?lmas? için" durdurulmas? gerekti?ini söylerken, Suudi Arabistan turnuvay? al?rsa "taraftarlar?n ayr?mc?l??a u?rayaca??, insanlar?n evlerinden zorla ç?kart?laca??, göçmen i?çilerin istismar edilece?i" uyar?s?nda bulundu. Suudi Arabistan'?n futbolda büyüyen nüuzuna futbolun içinden de kar?? ç?kanlar oldu. Örne?in Ekim ay?nda, 100'den fazla profesyonel kad?n futbolcu aç?k bir mektup yay?mlay?p, Fifa'dan Aramco'nun sponsorlu?unu iptal etmesi ça?r?s? yapt? ve durumu "kar?na yenmi? bir yumruk gibi" diye tan?mlad?. Ancak birçok ki?i, çok say?da oyuncunun ileride kârl? Suudi ligine transferlerini etkileyece?i için konu?maktan kaç?nd???n? söylüyor. Ayr?ca, hükümetler Suudi Arabistan ile i? yaparken bu konuda tav?r tak?nman?n zor oldu?unu vurgulan?yor. Örne?in, ?ngiltere Ba?bakan? Keir Starmer, ekonomik ili?kileri güçlendirmek için Suudi Arabistan'? ziyaret etti. Suudi Dünya Kupas? neye benzeyecek? Suudi Futbol Federasyonuna bak?l?rsa, turnuva "s?rad???" olacak. Ev sahipli?i teklifinde 15 stadyumdan bahsediliyor. Bunlardan üçü in?a halinde ve sekizinde henüz in?aat ba?lamad?. Stadlar?n be? ?ehire yay?lmas? öngörülürken, birinin de henüz yap?m?na ba?lanmam?? fütüristik Neom kentinde olmas? planlan?yor. Fifa'n?n de?erlendirme raporunda "yap?m? veya restore edilmesi halinde son teknoloji altyap? sunabilecek bir dizi etkileyici stadyum" övülüyor. Turnuva çok büyük ihtimalle k?? aylar?nda yap?lacak. Ancak 2022'de Katar'da Kas?m ve Aral?k aylar?nda gerçekle?en turnuvaya k?yasla önemli bir fark olabilir. Yaz aylar?nda s?cakl?klar?n "40 dereceyi geçebilece?ini" vurgulayan Fifa, Suudi 2034 turnuvas?n?n zamanlamas? konusunda riskin artt???n?" belirtiyor ve "iklim ko?ullar?" ile "dini olaylar aras?nda bir yol bulunmas? gerekti?ini vurguluyor. Bu ifadeler de, turnuvan?n Ramazan ay?yla çak??mamas? için Ocak ay?nda ba?layaca?? spekülasyonlar?n? getirdi. PA Haber Ajans?na göre Premier Lig ve di?er üst düzey Avrupa ligleri, k?? aylar?nda oynanacak bir turnuvaya kar?? ç?k?yor. Sporla aklama m?? Birçok ki?i, Suudi Arabistan'a ev sahipli?i verilmesini, Fifa'n?n tarihindeki en büyük sporla aklama hamlesi olarak görüyor ve Dünya Kupas?'n?n y?llard?r birçok konuda ele?tirilerle yüzle?en ülkenin imaj?? geli?tirmekte kullan?ld???n? belirtiyor. Bu konular ?öyle; Bon y?llarda, örne?in kad?n haklar? konusunda önemli reformlara gidildi?i kabul edilse de, eylemciler yine de devam eden bask?ya dikkat çekiyor. Resmi verilere göre Suudi Arabistan 2023'te en çok ölüm cezas? infaz eden üçüncü ülke oldu ve bu y?l rekor say?da, 300 ki?i infaz edildi. Bu y?l ayr?ca, Madahel el Oteybi, sosyal medyada kad?nlar?n seyahat ve evlenmek için bir erkek yak?nlar?ndan izin almas?n? öngören kurallar? sosyal medyada ele?tirdi?i için 11 y?l hapis cezas?na çarpt?r?ld?. Sivil topluk kurulu?u Reprieve "Sahte bi imaj yaratmak, dikkatleri kötüle?en bask?dan ve devlet ?iddetinden uzakla?t?rmak için büyük paralar harcayan, dünyan?n en ac?mas?z otriter yönetimlerinden biri" diyor. "?nfaz edilenler ya da infaz bekleyenlerin baz?lar? ya protestocular ya da küçük bir miktar esrarla yakalanmaktan daha kötü bi ?ey yapmam?? olanlar.""2034 Dünya Kupas? için Suudi Arabistan'a gitmeyi planlayan taraftarlar, demokratik toplumlarda al??t???m?z haklar? kullanman?n, ölümle sonuçlanabilece?inin fark?nda olmal?."Suudi makamlar? ise, Dünya Kupas?na ev sahibi olma tekliflerinin, ekonomiyi çe?itlendirmeyi, turizmi geli?tirmeyi amaçlad???n? ve ayr?ca modernle?me ve reform için tetikleyici olmas?n? ve genç nüfusa daha aktif olmalar? için ilham vermeyi hedeflediklerini söylüyor. Geçen y?l, ülkenin Spor Bakan? Prens Abdülaziz bin Turki el Faysal, ülkesinin ev sahibi olma hakk?n? savunmu? ve sporla aklama iddialar?n?n "s??" oldu?unu söylemi?ti. Suudi Arabistan'da kad?nlar?n stadlarda maç izlemesine 2018'de izin verildi. O zamandan bu yana proesyonel bir kad?n futbol ligi ve kad?n futbol milli tak?m? kuruldu. 70 binden fazla k?çz çocu?u ?u anda düzenli olarak futbol oynuyor. Ancak geçen y?l, ?ngiltere'nin tek aç?k e?cinsel profesyonel futbol oyuncusu Jake Daniels Suudi Arabistan'daki bir Dünya Kupas?'nda "güvende hissetmeyece?ini" söylemi?ti. Prenz Abdülaziz ise güvenliklerinden endi?elenebilecek kad?n ve e?cinsel taraftarlara mesaj?n?n ne oldu?u soruldu?unda "Herkes ho? kar??lanacak" yan?t?n? vermi?ti.