ABD Ba?kan? Donald Trump'?n ülkesinde uygulanan do?um hakk? esasl? vatanda?l?k uygulamas?n? sona erdirme karar? özellikle göçmen aileleri derin bir belirsizli?e sürükledi. ABD Anayasas? yakla??k 160 y?ld?r ülkede do?an herkese otomatik vatanda?l?k verilmesini güvence alt?na al?yor. Ancak Ba?kan Trump'?n önerisi yasalar?n farkl? bir ?ekilde yorumlanmas?yla, ülkeye yasad??? yollarla veya geçici vizelerle giden ve orada do?um yapanlar?n çocuklar?na vatanda?l?k verilmesini engelliyor. Yeni politika yaln?zca 19 ?ubat 2025 veya sonras?nda do?anlar için geçerli olacak, bu tarihten önce do?anlar? etkilemiyor.Peki dünyan?n geri kalan?nda vatanda?l?k yasalar? nas?l i?liyor?Toprak ba?? dünya genelinde norm de?ilToprak ba?? ya da jus soli olarak bilinen vatanda?l?k hakk? dünya genelinde yayg?n bir uygulama de?il. ABD, s?n?rlar? içinde do?an herkese otomatik vatanda?l?k veren yakla??k 30 ülkeden biri. Bu ülkelerin ço?u da Amerika k?tas?nda. Di?er yandan Asya, Avrupa ve Afrika'n?n baz? bölgelerindeki birçok ülke, çocuklar?n do?um yerlerine bak?lmaks?z?n, vatanda?l?klar?n? ebeveynlerinden miras ald?klar? jus sanguinis (kan ba??) ilkesini takip ediyor. Di?er ülkelerde ise her iki ilkenin birle?imi olan çoklu politikalar uygulan?yor. Bunun yan?nda kal?c? oturum alanlar?n çocuklar?na vatanda?l?k verenler de var. ABD'deki California Üniversitesi'nde sosyoloji profesörü olan John Skrentny, toprak ba??n?n Amerika k?tas?nda yayg?n olmas?na ra?men "her ulus devletin kendine özgü bir uygulamas? oldu?unu" dü?ünüyor."Örne?in, baz?lar? köleleri ve eski köleleri dahil ederken, baz?lar? etmiyordu. Tarihte farkl? örnekler var" diyor.ABD'de, köleli?in kald?r?lmas?ndan sonra özgürle?tirilenlerin statüsü yasalarla düzenlenmi?ti.Skrentny, ülkelerin neredeyse tümünün "eski bir koloniden ulus devlet in?a edenler" oldu?unu savunuyor."Kimleri dahil edecekleri ya da etmeyecekleri ve ulus devleti nas?l yönetilebilir hale getirecekleri konusunda stratejik davranmalar? gerekiyordu. Birço?unun devlet kurma hedefleri için, s?n?rlar içinde do?may? esas alan toprak ba?? vatanda?l??? geli?tirildi."Baz?lar? için Avrupa'dan göçü te?vik etti; di?erleri için yerli halklar?n ve eski kölelerin ve çocuklar?n?n tam üye olarak dahil edilmesini ve yurtsuz b?rak?lmamas?n? sa?lad?. Bu, özel bir dönem için geli?tirilmi? özel bir stratejiydi ve o dönem geçmi?te kalm?? olabilir."De?i?en politikalar ve artan s?n?rlamalarSon y?llarda, birçok ülke göç, ulusal kimlik ve insanlar?n do?um yapmak için bir ülkeyi ziyaret etti?i "do?um turizmi" konusundaki endi?eler nedeniyle vatanda?l?k yasalar?n? revize ederek toprak ba?? uygulamalar?n? s?n?rland?rma veya iptal etme yoluna gitti. Örne?in Hindistan, bir zamanlar s?n?rlar? içinde do?an herkese otomatik vatanda?l?k veriyordu. Ancak zamanla, özellikle Banglade?'ten gelen yasad??? göç konusundaki endi?eler nedeniyle k?s?tlamalara gidildi.2004'ün Aral?k ay?ndan bu yana Hindistan'da do?an bir çocuk, ancak iki ebeveyni de Hintliyse ya da bir ebeveynin vatanda? oldu?u, di?erinin ise yasa d??? göçmen olmad??? ?artlarda Hindistan vatanda?? oluyor.Birçok Afrika ülkesinde de iki ebeveynden birinin vatanda? olmas? ya da kal?c? oturum iznine sahip olmas? ?art? aran?yor.Afrika ülkelerinin birço?unda vatanda?l?k daha da kat? kurallara sahip.Avrupa'da da bu uygulama birçok de?i?ikliklere u?rad?. ?rlanda, do?um yoluyla vatanda?l?k veren Avrupa'daki son ülkeydi. 2004'teki referandumda bu politika terk edildi ve en az bir ebeveynin vatanda?, kal?c? oturum sahibi ya da yasal geçici oturum sahibi olmas? ?art? kondu. Hükümet, birçok ki?inin AB pasaportu alabilmek için ülkede do?um yapmay? seçmesini gerekçe olarak gösterdi. En ciddi de?i?ikliklerden birisi Dominik Cumhuriyeti'nde ya?and?.2010'da anayasa de?i?ikli?iyle vatanda?l?k, düzensiz göçmenlerin çocuklar?n? d??ar?da b?rakacak ?ekilde de?i?tirildi.2013'te Yüksek Mahkeme bu yasay? 1929 y?l?ndan itibaren geçerli olacak ?ekilde geriye do?ru uygulama karar? ald? ve on binlerce Haiti kökenli ki?i Dominik vatanda?l???ndan ç?kar?lma tehlikesiyle kar?? kar??ya kald?.?nsan haklar? gruplar? bu ki?ilerin Haiti vatanda?? da olmad???n? hat?rlatarak çok say?da ki?inin "vatans?z" pozisyonda kalabilece?i uyar?s?n? yapt?.Tepkilerin sonucu olarak 2014'te Dominik Cumhuriyeti do?umlu göçmenlerin çocuklar?na vatanda?l?k verilmesi yönünde karar ç?kt?.Hukuki engeller Trump'?n kararnamesinden saatler sonra, Demokratlar?n yönetti?i 22 eyalet ve birçok insan haklar? savunucusu grup, federal hükümeti mahkemeye verdi.Yarg?ç John Coughenour, Trump'?n ba?kanl???n?n henüz dördüncü gününde kararnamenin "anayasaya ayk?r?" oldu?una hükmetti ve yürütmeyi durdurdu.Birçok hukuk uzman? da Trump'?n do?umla vatanda?l?k uygulamas?n? sona erdiremeyece?ini söylüyor.Anayasa uzman? ve hukuk profesörü Saikrishna Prakash, "Trump birçok insan? üzecek bir hamle yap?yor ancak nihayetinde bu konuda mahkeme karar verecek" diyor ve ekliyor: "Bu, Trump'?n kendi kendine karar verebilece?i bir konu de?il."