Akdeniz Genel Bal?kç?l?k Komisyonunun Y?lan Bal??? Uzman? Prof. Dr. ?ükran Yalç?n Özdilek, Meksika Körfezi ve Sargasso Denizi'nde üreyip 2-3 y?lda 6-7 bin kilometre katederek Akdeniz'e gelen, Türkiye'de baz? göl ve nehirlerde büyüyen y?lan bal?klar?n?n neslinin devam? için akarsulardaki ya?am alanlar?n?n korunmas? ça?r?s?nda bulundu.Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Ana Bilim Dal? Ba?kan? Prof. Dr. Özdilek, AA muhabirine, Türkiye'de en fazla Bafa Gölü ile Büyük Menderes, Küçük Menderes ve Gediz nehirlerinde rastlanan y?lan bal???n?n u?rak yerlerinden birinin Çanakkale'deki Sar?çay oldu?unu söyledi.?nsanlar henüz yeryüzünde yokken, 50-55 milyon y?l öncesine ait fosilleri bulunan y?lan bal?klar?n?n birçok jeolojik ve iklim zorluklar?n? a?t???n? belirten Özdilek, hayatlar?nda bir kez döl veren bu türün yumurtadan ç?kt?klar?nda yaprak formunda oldu?unu, tatl? sulara girmeden önce y?lan bal??? ?eklini ald???n? anlatt?.Bu süreçte ?effaf ve 5-7 santimetre boyunda olan ve cam y?lan bal??? olarak adland?r?lan canl?n?n ac? sulara, lagünlere, göllere, akarsulara girdiklerinde pigmentle?ip sar? renk ald???n?, türün baz? bireylerinin önünde baraj veya ba?ka engeller yoksa akarsular?n üst taraflar?na göç etti?ini dile getiren Özdilek, '?ç sularda 10-20 y?l kald?ktan sonra tekrar a?a??lara do?ru göçe ba?l?yorlar. Bal?kç?lardan kaçabilenler denize aç?l?yor ve dünyaya geldikleri Sargasso Denizi'ne do?ru göç ediyorlar. Bu uzun yolculuk s?ras?nda beslenemedikleri için mideleri köreliyor, yumurta ve spermlerini buraya b?rakt?ktan sonra ölüyorlar.' dedi.Özdilek, Atlas Okyanusu'ndan Akdeniz'e gelen cam y?lan bal?klar?n?n akarsulara girdikten sonra önemli sorunlarla kar??la?t?klar?n?, bunlar?n ba??nda insanlar taraf?ndan avlanmalar? oldu?unu söyledi.Yavru gelmeyince stokun yenilenmesinin mümkün olmad???n? kaydeden Özdilek, sözlerini ?öyle sürdürdü: 'En büyük sorunlardan biri bu. Ülkemizde cam y?lan bal??? avc?l??? yok, dolay?s?yla bizim ülkemiz aç?s?ndan böyle bir sorun yok ama son y?llarda akarsular üzerine kurulan barajlar, göç engeline yol aç?yor. Bunun yan?nda akarsular?m?z kirleniyor, akarsular?m?z art?k akm?yor. Akarsular?m?zdaki bu manzara maalesef kirli olarak de?erlendiriliyor. Akarsular?m?z betonlara dönü?türülüyor. Betonla?t?r?l?nca yiyecek mi kal?r orada? Yok. Yiyecek olmay?nca bu hayvanlar nas?l beslenecek? Kirlilik, besin azl???, habitat kayb? ve bütün bunlar?n hepsi yanl?? uygulama.'Özdilek, y?lan bal?klar?n?n göç etmeye ba?lad?klar?nda sürüler halinde geldiklerini, s?cakl?k ve tuzluluk durumuna göre bulduklar? ilk ak?nt?ya, içeriye do?ru göç ettiklerini söyledi.Çanakkale'den Hatay'daki Asi Nehri'nin giri?ine kadar olan bölümde Türkiye sular?na giren türün, Akdeniz'e dökülen tüm akarsularda kirlilik yoksa ya?ayabildi?ini dile getiren Özdilek, ?u bilgileri payla?t?: 'Sargasso Denizi'nden gelen y?lan bal?klar? sadece Türkiye'ye de?il, Yunanistan, M?s?r, Cezayir, Tunus, ?talya, Fransa'ya ve bütün Kuzey Avrupa ülkelerine göç ediyor. Dolay?s?yla tam olarak stok belirlemek mümkün de?il ancak stok göstergelerine bak?yoruz. Gelen ne kadar var? O gelenin miktar?na göre de?erlendirme yapabiliyoruz. Nesli tehlike alt?nda. Bunu avc?l?k verilerinden görüyoruz. Eskiden Türkiye'de kaydedilen avc?l?k verilerini ?imdiki verilerle kar??la?t?r?yoruz. Aradaki fark bize bunu zaten gösteriyor. Bu i?i bilenler, y?lan bal??? avlayanlar, aç?k ve bariz ?ekilde bunu görüyor. Eskiden tezgahlarda y?lan bal??? sat?l?rken, ?imdi sipari?le insanlar yeme?e y?lan bal??? bulam?yor.''Bu suya kanalizasyon, gübre, hayvansal, tar?msal at?klar giriyor'Özdilek, y?lan bal???n?n, insan vücuduna yarayan Omega-3 ya? sistemini içermesi bak?m?ndan da çok k?ymetli oldu?unu belirtti.Özellikle tatl? sularda çok farkl? bir diyetle beslendi?i için bu türdeki ya? asidi kompozisyonunun di?er bal?klara k?yasla farkl? oldu?unu, insan sa?l??? için çok yararl? ya? asidi kompozisyonlar?n? içerdi?ini anlatan Özdilek, ?unlar? kaydetti: 'Y?lan bal??? avc?l???yla ilgili kurallar di?er ülkelere k?yasla Türkiye'de çok fazla kat? ve yerinde. Akarsularda avc?l?k yasak, lagün alanlar?nda ise belli zamanlarda avc?l?k yasak. En önemlisi bizde boy yasa?? var. 50 santimetrenin alt?ndaki y?lan bal?klar?n?n avlanmas? kesinlikle yasak. Bu, di?er ülkelerde öyle de?il. Bunun haricinde amatör bal?kç?l???n yasaklanma durumu olabilir ama ticari avc?l?kta da belli bir kota durumu var. Türkiye'de hem zaman hem yer hem miktar yasaklar? var.'Prof. Dr. Özdilek, ?unlar? söyledi: 'Türkiye'de y?lan bal?klar?yla ilgili en önemli sorun, habitat kayb?. Çanakkale'deki Kepez Deresi normalde y?lan bal??? habitat?d?r. Bunun gibi bütün derelerin tahrip oldu?unu dü?ündü?ünüzde nerede beslenecek bu hayvanlar? Sar?çay'daki sazl?klar, baz? insanlara kötü görüntü gibi gelebilir ama bunlar suyu temizlemek için çal??an fabrikalar. Bu suya kanalizasyon, gübre, hayvansal, tar?msal at?klar giriyor. Bu besleyicileri yosunlar, kenardaki bitkiler, suyun üzerindeki su mercimekleri ya da ipliksi algler ya da a?açlar kullan?r. A?ac? yok ederseniz meydan kime kal?r? Ondan daha az güçlü olan sazl?klara. Onlar? da yok ederseniz ipliksi alglere kal?r. ?pliksi algler ço?al?nca ne olur? Akarsuyun üstünü bir bulut gibi örter. Böylece a?a??s? oksijensiz, pis kokulu, kirli hale gelir.'